4-3-1 سؤال اول: عوامل پیش برنده در توسعه دانشگاه های ایران به سمت دانشگاه کارآفرین
کدامند؟……………………………………………………………………………………………………………..151
4-3-2 سؤال دوم: عوامل بازدارنده در توسعه دانشگاه های ایران به سمت دانشگاه کارآفرین
کدامند؟………………………………………………………………………………………………………………158
4-5. آزمون فریدمن……………………………………………………………………………………………..164
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………………..169
5-1. مقدمه………………………………………………………………………………………………………….170
5-2. خلاصه تحقیق و نتیجه گیری………………………………………………………………………….171
5-3. پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………….179
5-3-1. پیشنهادات برای تحقیقات آتی…………………………………………………………………..179
5-3-2. پیشنهادات اجرایی و کاربردی…………………………………………………………………….180
5-4. محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………..181
فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………….182
منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………..182
منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………….183
پیوست ها……………………………………………………………………………………………………………….193
پیوست الف. پرسشنامه………………………………………………………………………………………….193
فهرست جدول ها
عنوان صفحه
جدول 2-1. قضایای پژوهشی اسپورن بمنظور رسیدن به یک تئوری تطبیق برای دانشگاه ها…..37
جدول 2-2. ساختارهای نو ظهور و مکانیزم های توسعه…………………………………………………39
جدول 2-3. اجزاء مدل گوررو و همکاران……………………………………………………………………..42
این مطلب را هم اگر خواستید بخوانید :
جدول 2-4. خلاصه مطالعات گوررو و همکاران…………………………………………………………….44
جدول 2-5. جمع بندی نتایج مطالعات تجربی انجام گرفته………………………………………………..48
جدول 2-6. چارچوب مفهومی دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………64
جدول 2-7. مدل های نظری دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………….66
جدول 2-8. شاخص های کارت امتیاز دانشگاه کارآفرین اسپانیا…………………………………………69
جدول 2-9. سازه های اصلی دانشگاه کارآفرین………………………………………………………………71
جدول 2-10. چارچوب مفهومی دانشگاه کارآفرین………………………………………………………….76
جدول 2-11. ادبیات تحقیق مربوط به دانشگاه کارآفرین و عوامل شناسایی شده آن ها……………82
جدول 2-12. تسهیل کننده ها و موانع……………………………………………………………………………87
جدول 2-13. تعاریف دانشگاه کارآفرین…………………………………………………………………………93
جدول 2-14. جدول مقایسه ای سابقه تحقیق خارج از کشور…………………………………………..111
جدول 2-15. جدول مقایسه ای سابقه تحقیق داخل کشور………………………………………………114
جدول 3-1 مؤلفه ها و زیرمؤلفه های پرسشنامه تحقیق…………………………………………………..131
جدول 3-2 مقدار آلفای کرونباخ مؤلفه های کلی پرسشنامه…………………………………………….135
جدول 4-1. میزان تحصیلات پاسخ دهندگان………………………………………………………………….141
جدول 4-2. سابقه خدمت پاسخ دهندگان……………………………………………………………………..142
جدول 4-3. رتبه علمی پاسخ دهندگان…………………………………………………………………………143
جدول 4-4. وضعیت سنی پاسخ دهندگان……………………………………………………………………..145
جدول 4-5. جنسیت پاسخ دهندگان…………………………………………………………………………….146
جدول 4-6. وضعیت تأهل پاسخ دهندگان……………………………………………………………………147
جدول 4-7 یافته های شاخص KMO و آزمون بارتلت ……………………………………………….150
جدول 4-8. تحلیل عاملی عوامل پیش برنده………………………………………………………………….151
جدول 4-9. تحلیل عاملی عوامل بازدارنده……………………………………………………………………158
جدول 4-10. آزمون فریدمن بر روی عوامل تأثیرگذار در شکل گیری دانشگاه کارآفرین……….165
جدول 4-11. آزمون فریدمن بر روی عوامل پیش برنده داخلی و محیطی مؤثر در شکل گیری دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………………………………………………..166
جدول 4-12. آزمون فریدمن بر روی عوامل بازدارنده داخلی و محیطی مؤثر در شکل گیری دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………………………………………………..167
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 4-1. میزان تحصیلات پاسخ دهندگان………………………………………………………………….142
نمودار 4-2. سابقه خدمت پاسخ دهندگان………………………………………………………………………143
نمودار 4-3. رتبه علمی پاسخ دهندگان………………………………………………………………………….144
نمودار 4-4. وضعیت سنی پاسخ دهندگان……………………………………………………………………..145
نمودار 4-5. جنسیت پاسخ دهندگان……………………………………………………………………………..146
نمودار 4-6. وضعیت تأهل پاسخ دهندگان…………………………………………………………………….147
فهرست شکل ها
عنوان صفحه
شکل 1-1. مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………………………………………….15
شکل 2-1. مدل گوررو و همکاران………………………………………………………………………………….43
شکل 2-2. چارچوب اوشی و همکاران…………………………………………………………………………….57
شکل 2-3. چارچوب گیب و همکاران……………………………………………………………………………..59
شکل 2-4. چارچوب فیلپات و همکاران…………………………………………………………………………..62
شکل 2-5. مدل دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………………………………68
شکل 2-6. چارچوب مفهومی دانشگاه کارآفرین………………………………………………………………..74
شکل 2-7. مدل مفهومی دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………………….79
شکل 3-1. مراحل انجام تحقیق………………………………………………………………………………………136
فصل اول کلیات تحقیق |
1-1 مقدمه
در این فصل خلاصه ای از تحقیق صورت پذیرفته در مراحل مختلف آورده شده است. در ابتدا مسأله اصلی تحقیق بیان گردیده و به ضرورت انجام این تحقیق اشاره شده است. در ادامه نیز سؤال ها و فرضیه های اصلی تحقیق، گزاره های تحقیق، چارچوب نظری تحقیق، چگونگی انجام تحقیق و روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات به طور مختصر شرح داده شده اند. در انتهای فصل نیز به نوآوری پژوهش اشاره شده است.
از نظر برخی از اقتصاددانان و صاحبنظران و دانشمندان مدیریت، موتور محرک و رشد اقتصاد یک جامعه، کارآفرینان هستند که در محیطی رقابتی و در شرایط عدم تعادل (و نه تعادل ایستا) جامعه را به حرکت در می آورند و توسعه می بخشند. کارآفرین با شناخت صحیح از فرصتها و استفاده از سرمایه های راکد امکاناتی را فراهم کرده و با سازماندهی و مدیریت مناسب منابع، ایده خویش را عملی می کند و علاوه بر آن نقش مهمی در تولید و اشتغال مولد دارد .به دلیل نقش و جایگاه ویژه کارآفرینان در روند توسعه و رشد اقتصادی و نیز تحولات اجتماعی، بسیاری از دولتها در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تلاش می کنند با حداکثر امکانات و بهره برداری از دستاوردهای تحقیقاتی، شمار هرچه بیشتری از جامعه را که دارای ویژگی های کارآفرینی هستند به آموزش در جهت کارآفرینی و فعالیتهای کارآفرینانه تشویق و هدایت کنند. کارآفرینان با مهارتی که در تشخیص فرصتها و موقعیتها و ایجاد حرکت در جهت توسعه این موقعیتها دارند، پیشگامان حقیقی تغییر در اقتصاد و تحولات اجتماعی محسوب می شوند.
در سطح جهان، نظام علم اغلب کشورها، در پاسخگویی به نیازهای فزایندۀ اجتماعی و اقتصادی به دانش و فناوری، در حال تغییر و تحول هستند. نظریه دانشگاه کارآفرین یکی از مدل های مطرح شده برای تبیین چهرۀ جدید و متحول شدۀ دانشگاه ها است که از ویژگی های مهم آن تعامل گسترده تر دانشگاه ها با جامعه است. کارآفرینی موتور محرک اقتصادی کشورهای پیشرفته و درحال توسعه است. از اینرو در دنیای رقابتی امروز و مبتنی بر دانائی، توجه به کارآفرینی یکی از دغدغه های مهم نهادها و مراکز مختلف ازجمله دانشگاه ها در سراسر دنیا است. بطوریکه با تغییر و تحول در قوانین و مقررات و نیازهای بازار کار با هدف دستیابی به اقتصاد پیشرفته، نظام های آموزش عالی نیز تلاش کردند با ایجاد تغییراتی در برنامه های خود، با توسعه ی اقتصادی و بازار کار هماهنگ شوند و با اجرای طرح کارآفرینی در دانشگاه ها، دانشجویانی تربیت نمایند که قادر باشند پس از دانش آموختگی، شغل جدیدی همراه با نوآوری و خلاقیت ایجاد کنند. این تحولات مقدمه شکل گیری محتوایی دانشگاه های آینده در جهان، تحت عنوان دانشگاه کارآفرین شده است. دانشگاه کارآفرین، دانشگاهی است که نه تنها در پاسخگویی به نیازها و انتظارات متنوع محیط خود موفق است، بلکه برنامه ها و فرایند های عملیاتی آن برای اشاعه فرهنگ کارآفرینی و تربیت و پرورش کارآفرینان مورد بازنگری و اصلاح قرار گرفته است.
دانشگاه کارآفرین در پی انقلاب دوم دانشگاهی پا به عرصه وجود گذاشت، یعنی زمانی که پس از انقلاب نخست، دانشگاه ها از فلسفه آموزش صرف، به آموزش و پژوهش روی آورده و ناگهان با مسائل کارآفرینی در عرصه دانشگاه ها مواجه شدند. با این انقلاب مؤسسات و نهادهای گوناگونی پا به عرصه وجود گذاشتند. اما همچنان نقش محوری دانشگاه کارآفرین برجسته و هویدا بود. با توجه به این که به طور معمول کشورهای در حال توسعه دولت بر دانشگاه کنترل جدی دارد، خروجی های تحقیقات و اختراعات دانشگاهی از پایه ضعیفی برخوردار است زیرا انگیزه های فردی تأمین نمی شود و دیوان سالاری، مانع از پویایی لازم می شود. بنابراین نقش دانشگاه کارآفرین می تواند خلأهای موجود را کاهش داده و نتایج بهتری را برای جامعه به ارمغان آورد. این موضوع در کشورهای در حال توسعه از اهمیت بالایی برخوردار است و دانشگاه ها باید با فوریت و ضرورت بیشتری نقش کارآفرینی را در فرایند توسعه منظور کنند و ضعف های موجود را بهبود بخشند.
در این میان، اندیشمندان متعددی به این مقوله پرداخته و تعاریف، نظریات و الگوهای مختلفی ارائه نموده اند. اما هنوز تعریفی جامع و دربرگیرنده برای این پدیده ارائه نشده است. شواهد این امر را می توان در تعبیر زیبای اندیشمندان این حوزه یافت. برای مثال، روترمیل و همکاران[1] (2007)، ادبیات این حوزه را تکه تکه[2] شده و گوررو و اوربانو[3] (2010) آن را جنینی خواندند. پس لزوم انجام تحقیقی دربرگیرنده و جامع در این مورد احساس می گردد. از طرفی شناسایی عوامل پیش برنده وبازدارنده در توسعه دانشگاه کارآفرین می تواند فرایند شکل گیری و توسعه دانشگاه ها را در راستای کارآفرینانه شدن هدایت کند.
شایان ذکر است که شناسایی عوامل مؤثر در شکل گیری و توسعه دانشگاه کارآفرین از مشارکت های اساسی این تحقیق بوده و محقق می کوشد تا به این سؤال پاسخ دهد که عوامل پیش برنده و بازدارنده در شکل گیری دانشگاه های کارآفرین در ایران چه چیزهایی هستند؟ و دانشگاه های مورد مطالعه چه تفاوتهایی از نظر این عوامل با یکدیگر دارند؟
شناسایی عوامل پیش برنده و بازدارنده در شکل گیری دانشگاه کارآفرین، می تواند به علاقه مندان حوزه دانشگاه کارآفرین کمک کند تا عوامل مختلف را سنجیده و سناریوهای مناسبی برای آینده و نزدیک تر شدن به این نسل از دانشگاه ها انتخاب کنند و برای پژوهشگران این حوزه نیز حائز اهمیت خواهد بود، زیرا راه را برای تحقیقات آتی باز خواهد کرد و زمینه شناخت بیشتر را فراهم خواهد کرد.
شناسایی، اولویت بندی و ارزیابی عوامل پیش برنده و بازدارنده در شکل گیری دانشگاه کارآفرین در دانشگاه های ایران
در این تحقیق متغیرهایی از پیشینه تحقیق مرتبط با موضوع استخراج شده است و سپس از طریق طراحی پرسشنامه و توزیع بین نمونه آماری، میزان اهمیت هر کدام سنجیده شده است.
دانشگاه کارآفرین[7]: نسل سوم دانشگاه ها (اتزکویتز، 2003) یعنی دانشگاه کارآفرین، دانشگاهی پویاست که در مقابل تقاضاهای داخلی و خارجی، ساختار خود را تغییر می دهد (کلارک، 2003). این دانشگاه دارای پنج رکن اساسی است : هسته هدایتگر تقویت شده[8]، یک محیط پیرامونی توسعه ای بسط یافته[9]، یک پایه مالی متنوع[10]، یک فرهنگ کارآفرینانه یکپارچه[11]، و یک هسته آکادمیک با انگیزه[12] (کلارک، 1998).
عوامل پیش برنده: عواملی که ایجاد تغییرات سازمانی را تسهیل نموده و وجود آن ها در سازمان باعث گرایش افراد به پذیرش سریع تغییرات و تحولات می گردد.
عوامل بازدارنده: عواملی که باعث جلوگیری در ایجاد تغییرات در درون سازمان می شوند.
مأموریت دانشگاه کارآفرین: مأموریت، بیانگر علت وجودی یک سازمان است و جایگاه آن سازمان را از این جهت که به چه کاری اشتغال دارد، نشان میدهد. دانشگاه کارآفرین به عنوان نسل سوم دانشگاه دارای سه مأموریت آموزش، پژوهش و مشارکت در توسعه اقتصادی و اجتماعی می باشد (اتزکویتز، 2003). مأموریت دانشگاه کارآفرین شامل خصیصه های تولید کارآفرینان و جویندگان کار، انتشار مقالات با مضامین عملی، انتقال دانش ( پتنت ها، لیسانس ها، شرکت های انشعابی)، مشارکت در توسعه منطقه ای و اجتماعی، ارتقاء یک فرهنگ کارآفرینانه، می شود (گوررو و اوربانو، 2010).
منابع دانشگاه: شامل منابع انسانی، منابع مالی، منابع فیزیکی، منابع تجاری، و … . منابع، یکی از دو جزء عوامل داخلی دانشگاه ها می باشد (همان منبع، 2010).
قابلیت های دانشگاه: قابلیت های دانشگاه یعنی آموزش چگونگی تشخیص فرصتها، ایده پردازی، ارزیابی و انتخاب ایده ها برای بهره گیری از فرصتها، مهارت های راه اندازی کسب و کار و سپس اداره ، حفظ و توسعه آن(یداللهی[13]، 2008). قابلیت های دانشگاه شامل پیشینه دانشگاه، جایگاه دانش، شرکای دانشگاه، محلیت دانشگاه می شود. قابلیت ها بعد از منابع، جزء دیگر عوامل داخلی دانشگاه ها می باشد (گوررو و اوربانو، 2010).
عوامل محیطی رسمی: شامل ساختار سازمانی دانشگاه و اداره دانشگاه، معیارهای حمایتی از شرکت های نوپای دانشگاهی، و برنامه های آموزش کارآفرینی دانشگاهی (گوررو و همکاران، 2006).
عوامل محیطی غیررسمی: شامل گرایش دانشگاهیان به کارآفرینی، موضوع کارآفرینی در دانشگاه و مدل های نقش، موارد نمونه[14] و سیستم های پاداش دانشگاهی (همان منبع، 2006).
[1] Rothaeramel et al
[2] Fragmented
[3] Guerrero and Urbano
[4] Etzkowitz & Viale
[5] Clark
[6] Etzkowitz & Mello
[7] Entrepreneurial University