گفتار دوم: ماهیت حقوقی کیفر عام معاونت 95
بند اول: حقالله یا حقالناس 95
الف) نظریه حق الله بودن 95
ب) نظریه حق الناس بودن 96
ج) نظریه تفصیلی 97
1) فرض اول 97
2) فرض دوم 98
بند دوم: تعزیر یا مجازات بازدارنده 101
الف) مجازات معاون قتل در صورت عدم گذشت شاکی 102
ب) مجازات معاون در صورت گذشت شاکی 104
مبحث دوم: نظریه دوم- کیفر خاص معاونت برای ممسک و دیدهبان 107
گفتار اول: دیدگاه رایج و دلایل آن 107
بند اول: بیان دیدگاه 107
گفتار دوم: نظریه تفصیلی 111
بند اول: تبیین نظریه 112
بند دوم: ارزیابی نظریه 112
بند سوم: نظریه مختار 112
گفتار سوم: ماهیت حقوقی کیفر خاص 113
بند اول: حد یا تعزیر منصوص 113
بند دوم: حق الله یا حق الناس 113
گفتار چهارم: همکاری در امساک 114
بند اول: شرکت در امساک 114
بند دوم: معاونت در امساک 114
نتایج و پییشنهادات 115
الف) نتایج 115
ب) پیشنهادات 116
فهرست منابع 117
الف) کتب فارسی 117
ب) کتب عربی 119
مقدمه
1- بیان مسئله
جرم همواره از سوی یک نفر انجام نمیشود، بلکه گاهی دستاورد همکاری دو یا چند نفر است. معاونت در جرم یکی از اشکال همکاری در جرم است که در آن معاون بدون آنکه جرم مستند به عمل او باشد، مجرم اصلی را در ارتکاب جرم کمک کرده یا وقوع جرم را تسهیل می کند. (میرمحمد صادقی، 1387، ص370) چنین فردی قطعاً باید قابل مجازات باشد زیرا وی نیز در تحقق جرم نقش داشته و عمل او نوعی مساعدت در گناه و عدوان است «و لا تعاونوا علی الاثم و العدوان» (مائده 2)
این مطلب را هم اگر خواستید بخوانید :
جرم قتل از زمره جرایم خشونت آمیز است؛ این جرم علیه جان یعنی آنچه که (بر خلاف مال) تنها دارایی واقعی انسان است ارتکاب مییابد از این رو از قدیمالایام در نظامهای حقوقی مختلف مجازاتهای سنگینی برای کسانی که در این جرم دخالت داشته اند در نظر گرفته میشده است.
قانونگذار جمهوری اسلامی ایران نیز به تبع از فقه اسلامی برای قاتل، مجازات قصاص در نظر گرفته و معاونت در جرم را در ماده 43 ق.م.ا جرم انگاری و برای معاون در قتل از سال 1370 در مواد 207 و 208 ق.م.ا مجازات حبس را بعنوان تعزیر پیش بینی کرده است.
در فقه اسلامی نیز معاونت در قتل مصداق قاعده «حرمت اعانت بر اثم» بوده و طبق قاعده «التعزیر لکل امر محرم» قابل تعزیر میباشد که مقدار آن «بما یراه الحاکم» تعیین میگردد.
البته فقها در رابطه با دو صورت خاص معاونت در قتل یعنی امساک (نگه داشتن کسی برای قادر ساختن دیگری برای کشتن او) (میر محمد صادقی،1387، ص382) و دیدهبانی (کسی که مواظب اطراف است تا قاتل بتواند کار خود را به سهولت انجام دهد.) (میر محمد صادقی،1387،ص 383) با استناد به روایات، برای ممسک مجازت حبسابد و برای دیدهبان مجازات نابینا کردن هر دو چشم را تعیین کردهاند؛ البته برخی فقها در صحت حکم مجازات دیدهبان تردید و وی را نیز مشمول کیفر عام معاونت، یعنی تعزیر میدانند.
در حقوق موضوعه فعلی در اینکه کیفر ممسک و دیدهبان چیست؟ و چه نوع مجازاتی است؟ (قصاص، حد، تعزیر و بازدارنده) و آیا قابل گذشت میباشد یا نه؟ برخی از مسائلی است که در این نوشته به آنها خواهیم پرداخت.
2- هدف تحقیق
3- سوالات تحقیق
در مجموع میتوان مجهولاتی را که انگیزه نوشتن این تحقیق میباشد در هفت سوال زیر خلاصه کرد:
4- فرضیات تحقیق
به ترتیب در رابطه با سولات فوق فرضیه های ذیل به نظر میرسد:
6- نوآوریهای تحقیق
7- روش تحقیق
روش گردآوری اطلاعات کتابخانهای و اسنادی و روش انجام تحقیق تحلیلی توصیفی میباشد.
8- سازماندهی تحقیق
با توجه به عنوان و موضوع بحث و حجم مطالب مورد بررسی، این نوشته در چهار مبحث تنظیم شده است.
نظر به اینکه در هر تحقیقی ابتدا لازم است مفاهیم و اصطلاحات کلیدی موضوع مورد بحث تبیین شود و پیشینه آن نیز روشن شود؛ بنابراین مبحث اول به مفاهیم و پیشینه تقنینی بحث اختصاص داده شده است. که در این مبحث به ترتیب به تعاریف لغوی و اصطلاحی معاونت، جرم، اثم، امساک و دیدهبانی پرداخته شده و سعی شده که این مفاهیم بخوبی از یکدیگر و دیگر مفاهیم و نهادهای مشابه بازشناخته شوند و در ادامه نیز به پیشینه تقنینی معاونت در قتل به صورت امساک و دیدهبانی در دو دوره قبل و بعد از انقلاب اسلامی پرداخته و در آخر این مبحث به لایحه قانون مجازات اسلامی که هم اکنون در مجلس شورای اسلامی جریان دارد